Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?
Skolyoz, normalde düz olan omurganın yana doğru eğilmesiyle ortaya çıkar. Omurga, omurlar adı verilen bloklardan oluşur ve sağlıklı bir omurga arkadan bakıldığında dümdüz görünür. Skolyozlu kişilerde omurga, genellikle S veya C şeklinde kıvrılır ve bu kıvrılma omurların dönmesiyle birlikte kişinin bir yana eğik durmasına yol açar.
Skolyoz, omurgadaki eğriliğin röntgende 10 derece veya daha fazla olmasıyla teşhis edilir. Bu eğrilik omurganın sağında, solunda ya da farklı bölgelerde iki tarafta birden oluşabilir. Skolyoz, hem sırtın orta kısmındaki torasik omurları hem de bel bölgesindeki lomber omurları etkileyebilir ve bu durum omurganın yapısal bir bozukluğu olarak kabul edilir.
Skolyoz Neden Olur?
Skolyozun nedeni genellikle tam olarak bilinmez ve bu durum “idiopatik skolyoz” olarak adlandırılır. Skolyozun yapısal eğrilik nedenleri arasında; serebral palsi veya musküler distrofi gibi hastalıklar, doğum kusurları, bebeklik döneminde geçirilen göğüs duvarı ameliyatı, omurga yaralanmaları etkilidir. Fonksiyonel yani yapısal olmayan skolyoz ise bacak boyu farkı, duruş bozuklukları gibi nedenlerle görülür.
Yapısal skolyoz nedenleri şunları içerir:
- Genetik faktörler
- Serebral palsi
- Kas distrofisi
- Doğumsal sebepler
- Enfeksiyonlar
- Tümörler
- Marfan sendromu
- Down sendromu
- Omurilik yaralanması
- Kas ve sinir hastalıkları
Genetik faktörler
Skolyoz gelişiminde genetik faktörler etkili olabilir. Ancak bu durum kesinlik taşımaz ve skolyoz gelişiminde tek neden değildir. Aile öyküsünde skolyoz hastası olan çocukların omurgasında eğrilik olup olmadığı takip edilmelidir. Eğrilik görüldüğünde uzman bir hekim tarafından değerlendirmesi gerekir.
Serebral palsi
Serebral palsi, kas kontrolünü ve hareketlerini etkileyen nörolojik bir bozukluktur. Kaslarda meydana gelen dengesizlik anormal omurga eğriliğine yol açabilir. Serebral palsili çocuklarda skolyoz yaygındır.
Kas distrofisi
Kas hastalıklarının birçok tipi skolyoz hastalığına sebep olabilir. Genlerdeki mutasyon nedeniyle ortaya çıkan ve zamanla kötüleşen Duchenne kas distrofisi skolyoz sebepleri arasındadır.
Doğumsal sebepler
Anne karnındayken omurgayı oluşturan omurlarda bir sorun oluşması durumunda bebek skolyoz ile dünyaya gelir. Konjenital skolyoz adı da verilen bu skolyoz türünde, embriyo döneminde gelişim sorunları yaşanır ve omurga normal bir şekilde oluşmaz.
Enfeksiyonlar
Skolyoz gibi omurga deformasyonları, omurga enfeksiyonunun nihai bir sonucu olabilir.
Tümörler
Omurga tümörleri, sinir köklerinin sıkışmasına ve omurilik sıkışmasına neden olabilir. Tümör, omurga hizasını değiştirecek kadar büyürse, skolyoz gibi hastalıklar ortaya çıkabilir.
Marfan sendromu
Bağ dokuda bulunan FBN1 geninin mutasyona uğraması sonucunda ortaya çıkan Marfan sendromu, kalıtsal bir bozukluktur ve iskeleti etkiler. Marfan sendromu olan kişilerin çoğunda skolyoz görülebilir. Omurgadaki bağlar artık omurları sabitleyemeyecek kadar gevşediğinde skolyoz meydana gelir.
Down sendromu
Yapılan klinik araştırmalara göre, Down sendromlu hastaların yüzde 7-8’sinde skolyoz gelişimi görülmüştür. Ancak Down sendromlu hastalarda skolyozun doğal öyküsü, tedavisi ve sonuçları ile ilgili yayımlanmış araştırmalar yetersizdir.
Omurilik yaralanması
Omurilik yaralanması geçiren çoğu kişi gövde kaslarında bir miktar felç yaşayabilir, bu da omurganın doğal pozisyonunda kalmasını zorlaştırır. Bu tip yaralanmaları geçiren birçok kişi kötü bir duruşa sahip olabilir, yıllar ilerledikçe skolyoz gelişebilir.
Kas ve sinir hastalıkları
Nöromusküler skolyoz, kaslar ve sinir sistemi (beyin, omurga ve sinirler) ile ilgili hastalıkların neden olduğu özel bir skolyoz türüdür.
Skolyoz Belirtileri Nelerdir?
Hafif skolyozu olan çoğu çocuk ve gençte belirti görülmez. Genellikle ebeveynlerin duruş değişiklikleri ve bozuklukları fark etmesiyle ortaya çıkar. Skolyozun genel belirtileri ise, sırt ağrısı, dik durmakta güçlük, bacak ağrısı, eşit gözükmeyen omuzlar, dışarı çıkan kürek kemikleri, sürekli bir tarafa eğilme gibi belirtilerdir.
Skolyoz belirtileri şunları içerebilir:
- Eşit olmayan omuzlar
- Dışarı çıkan kürek kemikleri
- Pelvisin üzerinde ortalanamayan baş
- Kalçalarda eşitsizlik
- Sürekli bir tarafa eğilme
- Eşit olmayan bacak uzunluğu
- Cilt lekeleri
- Boy kaybı
Eşit Olmayan Omuzlar
Skolyoz, omurganın yana doğru eğriliği nedeniyle omuzlarda dengesizlik oluşturur. Bu dengesizlik, bir omzun diğerinden daha yüksekte veya daha alçakta görünmesine neden olur. Bu belirti genellikle duruşta fark edilir ve eğrilik ilerledikçe omuzların asimetrisi artar.
Dışarı Çıkan Kürek Kemikleri
Skolyoz vakalarında, kürek kemikleri eşit seviyede olmaz ve birisi dışarı doğru çıkık görünebilir. Bu, omurga eğriliğinin omuz ve sırt yapısını bozmasıyla oluşur. Asimetrik duruş, özellikle vücudun arka kısmında dikkat çeker.
Pelvisin Üzerinde Ortalanamayan Baş
Skolyoz, başın pelvis üzerine düzgün şekilde ortalanamamasına yol açar. Bu durum, omurga eğriliğinin vücut hizasını bozarak başın bir tarafa kayık görünmesine neden olabilir. Vücudun genel dengesini etkileyen bu durum, ilerleyen skolyoz vakalarında daha belirgin hale gelir.
Kalçalarda Eşitsizlik
Omurganın eğriliği nedeniyle skolyoz, bir kalçanın diğerinden daha yüksek veya daha çıkık görünmesine neden olur. Kalça dengesizliği, yürüyüş şekline de etki eder ve hastaların duruşunda belirgin bir asimetri oluşur.
Sürekli Bir Tarafa Eğilme
Skolyoz, hastaların vücutlarını sürekli bir tarafa eğilmiş gibi hissetmelerine neden olur. Omurganın eğriliği vücut duruşunu bozar ve hastalar bir yöne eğilmiş şekilde görünür.
Eşit Olmayan Bacak Uzunluğu
Skolyoz vakalarında, bacak uzunluğu farklıymış gibi görünebilir. Aslında bacaklar eşit olsa bile, omurganın eğriliği pelvisin hizasını bozar ve görüntüde farklılık oluşur. Bu, hastaların yürüme ve duruşlarında bozulmaya yol açabilir.
Cilt Lekeleri
Nadir vakalarda, skolyozla ilişkili cilt lekeleri görülebilir. Ciltte çöküntülerin yanı sıra özellikle sırtta sararmış cilt lekeleri ortaya çıkabilir.
Boy Kaybı
Skolyoz, omurga eğriliği nedeniyle vücutta boy kısalmasına neden olabilir. Eğriliğin şiddetine bağlı olarak, omurganın kısalması boyda belirgin bir kayba yol açar. Bu, skolyozun ilerleyen dönemlerinde daha dikkat çekici hale gelir.
Skolyoz Türleri Nelerdir?
Skolyozun üçü türü bulunur. Bunlar; idiopatik skolyoz, nöromusküler skolyoz ve konjenital yani doğal skolyozdur.
İdiopatik Skolyoz
İdiopatik skolyoz, omurganın anormal bir eğrilik geliştirmesine neden olan üç farklı skolyoz tipinden biridir. “İdiopatik”, kesin bir nedeni olmadığı anlamına gelir ve en yaygın skolyoz türüdür. Araştırmalar, genetik faktörlerin etkili olduğunu gösterir.
Nöromusküler Skolyoz
Omurgayı destekleyen kas ve sinirlerdeki anormallikler bu tip skolyoza neden olur. Genellikle yaralanma, serebral palsi, spina bifida veya kas distrofisi gibi nörolojik hastalıklarla birlikte görülür.
Konjenital Skolyoz (Doğuştan Skolyoz)
Uzman hekimlerin doğumda tespit edebileceği nadir bir omurga anormalliğidir. Omurlar, embriyonik gelişim sırasında olması gerektiği gibi oluşmadığında meydana gelir.
Skolyoz Görülme Sıklığı Nedir?
Skolyoz, genellikle ergenlerde görülen yaygın bir omurga rahatsızlığıdır. Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl yaklaşık 3 milyon skolyoz vakası teşhis edilmektedir. Bunlardan bir çoğunluğu 10-12 yaş arasındaki çocuklarda tanımlanmaktadır.
Skolyoz Nasıl Anlaşılır?
Skolyoz, eşit olmayan omuzlar, bel, dışarı çıkmış kürek kemiği veya bir tarafa diğerinden daha fazla eğilme gibi çeşitli semptomlarla ortaya çıkar. Bazı durumlarda, birey özellikle uzun süre oturduktan, ayakta durduktan sonra sırt ağrısı veya yorgunluk yaşayabilir. Omurganın görünür bir eğriliği ya da göğüs kafesi asimetrisi, skolyozun yanı sıra düzensiz bir pelvisin göstergesi olabilir.
Skolyozu anlamak için evde kendi kendinize yapabileceğiniz yöntemler vardır. Bunlardan birisi kendi kendine duruş kontrolüdür. Doğal olarak durduğunuz gibi dik durun ve aynada kendinize önden, sağ ve sol profilden bakın. Vücudunuz simetrik mi? Bir kalçanız diğerinden daha mı yüksek? Peki ya omuzlarınız ve kollarınız? Sırtınız yuvarlak mı? Yüzünüzü inceleyin ve bir gözden diğerine yatay bir çizgi çizildiğini hayal edin. Eğik görünüp görünmediğini kontrol edin.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nasıl Teşhis Edilir?
Çoğu çocuk ve gençte belirti görülmediğinden, doktorlar rutin bir muayene sırasında skolyoz teşhisi koyabilir. Tıbbi geçmiş ve ailesel faktörler baz alındıktan sonra, çocuğun duruşunu değerlendirmek ve asimetri olup olmadığını tespit etmek için fiziksel muayene yapılır. Skolyoz teşhisi yapmak için röntgen de çekilebilir.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Dereceleri ve Sınıflandırılması
Cobb açısı, omurganın en eğri iki noktasının arasındaki açıdır. Skolyoz derecesini ölçer ve birden fazla eğrilik varsa, her bir eğrilik için ayrı ayrı hesaplanır. Skolyoz derecelerini hesaplamak için, röntgen üzerinde en eğimli omurların üst ve alt kısımlarından çizgiler çekilir. Bu çizgilerin kesişim noktası skolyozun şiddetini gösterir.
Skolyoz, Cobb açısına göre şu şekilde sınıflandırılır:
- Hafif skolyoz: 10–25 derece
- Orta skolyoz: 25–40 derece
- Şiddetli skolyoz: 40+ derece
- Çok şiddetli skolyoz: 80+ derece
Skolyoz ilerleyebilir ve eğrilikler zamanla kötüleşebilir. Tedavi edilmezse hafif bir skolyoz orta seviyeye gelebilir.
Skolyoz Tedavisi: Omurga Eğriliği Nasıl Düzelir?
Skolyozun cerrahi olmayan tedavisinde; eğriliğin derecesini izlemek için düzenli olarak bir sağlık uzmanını ziyaret edebilirsiniz. Doktorunuzun onay verdiği ağrı kesiciler kullanılabilir. Kasları güçlendirmek ve esnekliği artırmak için egzersiz yapılabilir. Omurga desteklemek için sırt korsesi takılabilir ve fizik tedavi önerilebilir. Fizyoterapiler duruşun iyileşmesine yardımcı olur. Yüzme gibi düşük yoğunluklu egzersizler ve günlük esneme hareketleri skolyoz tedavisinin bir parçasıdır.
Skolyoz ameliyatı, konservatif tedaviye yanıt vermeyen bazı skolyoz türlerini tedavi etmek için bir seçenek olabilir. Omurgayı stabilize etmek, dengeyi yeniden sağlamak, sinirler üzerindeki baskıyı azaltmak gibi amaçlarla kullanılabilir.
Cerrahların skolyozu tedavi etmek için kullanabileceği çeşitli teknikler vardır:
Spinal füzyon: Omurga stabilize etmek için, omurgadaki kemikler birbirine kaynaştırılır. Daha sonra, omurgayı yerinde tutmak için metal teller kullanılır.
Genişletilebilir çubuk: Cerrah, büyüyen omurgayı desteklemek amacıyla omur boyunca genişletilebilir bir çubuk yerleştirir. Çocuk büyüdükçe çubuğun uzunluğu ayarlanabilir.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Ameliyatı Sonrası
Ameliyat sonrası fizyoterapi başlar. İlk 2-3 gün boyunca, hasta yatakta kendi kendine dönene kadar ‘kütük yuvarlama’ yöntemiyle döndürülür. Ameliyattan yaklaşık 2-3 gün sonra damar yoluyla verilen sıvılar çıkarılır. Fizyoterapist, hastanın yavaş yavaş ayağa kalkmasına yardımcı olur. Ameliyat sonrası omurgayı korumak için 3 ila 6 ay boyunca korse takılması gerekebilir. Hastalar genellikle ameliyattan 6 ila 9 gün sonra evlerine dönerler.
Skolyozlu Hastalara Yaşam Tarzı Önerileri
Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek skolyoz ile başa çıkmada önemlidir. Kemik sağlığını korumak için dengeli beslenme, bol su içme, uyku düzenine dikkat etme, meditasyon ve rahatlatma teknikleri uygulanabilir.
Omurga üzerindeki stresi en aza indirmek için ağır nesneleri kaldırmamaya dikkat edilmelidir. Otururken bel desteğinin uygun olduğundan emin olunmalı ve doğru duruş korunmalıdır.
Omurga hizalamasını nötr pozisyonda tutmaya yardımcı olacak, uygun bel desteğine ve ergonomik tasarıma sahip sandalyeler tercih edilmelidir.
Rahatlama ve stres azaltmayı teşvik eden bakım aktivitelerine zaman ayırın. Sıcak banyolar yapmak, derin nefes egzersizleri uygulamak ya da keyif aldığınız hobilere zaman ayırmak gibi aktiviteler yapılabilir.
Skolyoz Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Skolyoz olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Omurga eğriliği, omuz asimetrisi, kalça dengesizliği ve duruş bozuklukları skolyoz belirtisi olabilir ve doktor muayenesi ile tanı konur.
Skolyoz düzelir mi?
Skolyoz tedavi ile kontrol altına alınabilir, ancak tamamen düzelmesi genellikle mümkün değildir.
Skolyoz ağrısı nerelere vurur?
Skolyoz ağrısı sırt, bel, omuz ve kalça bölgelerine yayılabilir.
Skolyoza hangi spor iyi gelir?
Yüzme, yoga ve pilates gibi sporlar skolyoza iyi gelir ve omurgayı destekler.
Skolyoz şikayetleri nelerdir?
Duruş bozukluğu, sırt ağrısı, omuz ve kalça asimetrisi skolyozun yaygın şikayetlerindendir.
Skolyoz için hangi doktora gidilir?
Skolyoz tedavisi için ortopedi veya omurga cerrahisi uzmanına başvurulmalıdır.
Skolyoz sonradan olur mu?
Skolyoz çocukluk veya ergenlik döneminde gelişebileceği gibi, yetişkinlikte de ortaya çıkabilir.
Skolyoz derecesi nasıl ölçülür?
Skolyoz derecesi, Cobb açısı yöntemiyle röntgen üzerinden ölçülür.
Skolyoz hastaları nasıl oturmalı?
Skolyoz hastaları omurgayı destekleyecek şekilde dik ve bel destekli bir şekilde oturmalıdır.
Skolyoz 1 yılda ne kadar artar?
Skolyozun ilerleme hızı kişiden kişiye değişir, ancak düzenli kontrol ve tedavi ile ilerleme yavaşlatılabilir.
Hafif skolyoz tehlikeli mi?
Hafif skolyoz genellikle ciddi bir tehlike oluşturmaz, ancak takip edilmesi gerekir.
Skolyoz kaç yaşına kadar ilerler?
Skolyoz genellikle büyüme tamamlanana kadar ilerler, ancak bazı vakalarda yetişkinlikte de ilerleyebilir.